Samsun’un 19 Mayıs ilçesi, Türkiye’de adının yazılışında sayı bulunan tek ilçe olma özelliğini taşıyor. Eski adıyla Engiz olan ilçe, 1987 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen 103 yeni ilçe kurulmasına dair kanun kapsamında “19 Mayıs” adını aldı. İlçeye verilen bu isim, yalnızca bir tarih değil, aynı zamanda Milli Mücadele’nin başladığı topraklara bir vefa anlamı taşıyor.
19 Mayıs ilçesi, Mustafa Kemal Atatürk’ün 1919’da Samsun’a çıkışının sembolü olan bu önemli tarih ile özdeşleşerek adını tarihten aldı.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Kaya Tuncer Çağlayan, bölgenin tarihi önemine dikkat çekerek şunları söyledi:
“Türk milleti Milli Mücadele sürecinde birçok tehdit ve tehlikeyle karşı karşıya kaldı. O dönemde, Pontus Devleti kurulması hayalleriyle bölgeyi karıştırmak isteyen gruplar vardı. Bu planın arkasında ne yazık ki dini hizmetle görevli olması gereken kilise bulunuyordu. Samsun Metropoliti Germanos Karavangelis, bölgede yaşayan Rumları silahlı mücadeleye teşvik ediyordu. O zamanki adıyla Engiz’de bulunan Nebiyan Dağı, 50 civarında örgütlenmiş Pontus çetesinin merkezi haline gelmişti. Bugün nasıl PKK, Kandil Dağı’nda konuşlanıyorsa; o dönem de Nebiyan Dağı aynı işlevi görüyordu.”
“Bu çeteler, silahlı çatışmalarla bölge halkını hedef aldı. Samsun’un Pontus çetelerine karşı ilk kayıpları Engiz’de yaşandı. Özellikle Çavşır köyünde 367 köylümüz bir gecede katledildi. Bu nedenle Engiz, Samsun ölçeğinde Milli Mücadele’nin silahlı savunmasının başladığı yer olarak anılmayı hak ediyor. Dolayısıyla 1987’de ilçeye verilen '19 Mayıs' ismi, bu tarihi gerçeklik ve kahramanlıklarla örtüşüyor.”
Prof. Dr. Çağlayan, Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkmasına neden olan sürecin de bu bölgede başladığını ifade etti:
“Germanos’un İngiliz temsilcilerine sunduğu sahte raporlar, Samsun ve çevresinde gayrimüslimlerin Müslümanlar tarafından katledildiği yönünde yalan bilgiler içeriyordu. Bu raporlar üzerine İngilizler, Osmanlı Hükümeti’ne nota vererek önlem alınmazsa bölgeyi işgal edeceklerini bildirdiler. Bu gelişme, Atatürk’ün 9. Ordu Müfettişi olarak Samsun’a gönderilmesine neden oldu. Yani olayların burada başlaması ve Atatürk’ün Samsun’a çıkış sürecini tetiklemesi, Engiz’in –yeni adıyla 19 Mayıs’ın– Milli Mücadele tarihinde özel bir yere sahip olduğunu gösteriyor.”
Prof. Dr. Çağlayan, özellikle kadın direnişçilerden Fatma Çavuş’u da anarak şu ifadeleri kullandı:
“1. Dünya Savaşı sırasında erkeklerin çoğu cephedeydi. Köylerde yaşlılar ve kadınlar kalmıştı. Fatma Çavuş, cesaretiyle çevresindeki insanlara moral ve önderlik etti. Kuvayı Milliye’nin ilk örneklerinden biri sayılan bu yerleşim, halkıyla birlikte bu kahramanlık unvanını hak ediyor.”
O dönemde 19 Mayıs Belediyesi’nin başkanlığını yapan Yılmaz Erel ise ilçeye isminin verilme süreciyle ilgili olarak şu bilgileri verdi:
“1987 yılında TBMM’de görüşülen 103 ilçenin kurulmasına ilişkin yasa teklifinde isim, '19 Mayıs' şeklinde sayı ile yazılmış olarak geldi. Ben bu yazımın değiştirilmesi için milletvekillerimiz aracılığıyla öneride bulundum. Ancak ilgili bakanlık tarafından geri çevrildi. Böylece Türkiye’de yazımında rakam bulunan tek ilçe olduk.”
Bugün “19 Mayıs” ismi, yalnızca Atatürk’ün Samsun’a çıkışını değil, aynı zamanda ilçenin geçmişte verdiği mücadeleyi ve kahramanlıklarını da temsil ediyor. İlçe, adını hem tarihten hem de halkının gösterdiği cesaretten alıyor.
LISTEN